Podcast Filosofie

“De kennis die je hebt over wat je intentioneel doet, is de kennis, die je ontkent te hebben op het moment dat iemand je vraagt “waarom laat je die bel gaan?”, waarop je antwoordt met: “mijn hemel, ik wist niet dat ík het was, die hem liet afgaan”. Op deze manier drukte de Elizabeth Anscombe uit dat praktische kennis het verschil bepaalt tussen per ongeluk en expres. Op welke manier bepaalt je eerste-persoonsperspectief de werkelijkheid? Waarom kunnen we morele keuzes niet reduceren tot een rekensom? Hoe kan de mens, onderhevig is aan natuurwetten, tegelijkertijd vrij zijn? Te gast is Niels van Miltenburg De denker die centraal staat is Anscombe

“De soevereine mens is een mens wiens leven een feest “zonder grond” is - een lach, een dans, een orgie, die zich nooit ondergeschikt maakt.” Op deze manier drukte de Franse twintigste filosoof George Bataille uit dat al onze nutsoverwegingen en doelstellingen doorspekt zijn een verspillende, ontregelende energie. Welke rol speelt verspilling in onze economie? Wat is het verschil tussen soevereiniteit en autonomie? En wat hebben kunst, erotiek en ramadan voor Bataille met elkaar te maken? Te gast is Henk Oosterling De denker die centraal staat is Bataille

“Solidariteit wordt niet bereikt door onderzoek, maar door verbeelding. De verbeeldingskracht om vreemden te zien als mensen die eveneens lijden. Solidariteit wordt niet ontdekt door reflectie, maar gecreëerd.” Op deze manier drukte de Amerikaanse filosoof Richard Rorty uit dat je dat wat rechtvaardig is, niet absoluut kunt funderen, maar mensen wel kunt verleiden tot solidariteit. Waarom ging Rorty over van de analytische traditie over naar het pragmatisme? Welke rol spelen wilde orchideeën, vogels en Nabokov in zijn filosofie En kan hij voorkomen dat zijn contingente pragmatisme vervalt tot plat relativisme? Te gast is Dirk-Jan van Vliet De denker die centraal staat is Rorty

“Het natuurlijke objectieve in de wereld leven, is slechts een bijzondere modus van het transcendentale leven, dat voortdurend de wereld constitueert.” Op deze manier drukte de Duitse fenomenoloog Edmund Husserl uit dat de wereld bestaat bij de gratie van het bewustzijn. Waarom is het volgens Husserl belangrijk om de fenomenen zoals die zich voordoen, te beschrijven? Is er een vorm van intersubjectiviteit mogelijk? En hoe heeft het naturalisme onze wereld onttovert en waarom moet de fenomenologie deze weer in de juiste mate herbetoveren? Te gast is Corijn van Mazijk De denker die centraal staat is Husserl

“Al heeft de mens zijn grond niet zelf gelegd, maar zich die als zijn erfdeel eigen gemaakt, dan nog is hij vrij om zijn houding ten opzichte van deze grond te bepalen.” Op deze manier geeft de Zwitserse psychoanalyticus Ludwig Binswanger aan dat aan de oorsprong van ieders bestaan niet een trauma, maar een wereldontwerp ligt. Hoe verbindt Binswanger de fenomenologie en de psychoanalyse? Waarom is er voor hem geen verschil tussen waanzinnigen en niet-waanzinnigen? En waarom kun je volgens Binswanger niemand anders verantwoordelijk houden voor je eigen bestaan? Te gast is Maarten van Buuren De denker die centraal staat is Binswanger

“Het christendom spoort aan om weg te geven wat van jezelf is. Het socialisme spoort aan om te nemen wat van anderen is.” Op deze manier drukte de negentiende-eeuwse Russische filosoof Vladimir Solovjov uit dat denken dat alleen gebaseerd is op materialisme, zonder spirituele lading, uiteindelijk tekortschiet. Waarom en hoe probeerde Solovjov materialisme en idealisme te verbinden? Op welke manier was de goddelijke wijsheid de drijvende kracht voor zijn denken? En waarom is Russische filosofie voor een westerling toch altijd op een bepaalde manier ondoorgrondelijk? Te gast is Pascal Huiting De denker die centraal staat is Solovjov

“Hoop is de verwisseling van de wens dat iets zal gebeuren, met de waarschijnlijkheid ervan” Hiermee geeft Schopenhauer een krachtige illustratie van zijn pessimistische denken: dat de vervulling van verlangens op niets uitloopt. Wat houdt Schopenhauers metafysica van de wil in? Op welke manier verwerkte hij als eerste westerse filosoof boeddhisme in zijn denken? En waarom vond hij dat we ook empathie moeten tonen ten opzichte van dieren? Te gast is Maarten Doorman De denker die centraal staat is Schopenhauer

“Een persoon wordt gekend in de mate waarin hij wordt liefgehad” Op deze manier legde Noord-Afrikaanse denker Augustinus uit dat liefde ook een kenweg is. Waarom is Augustinus het scharnierpunt tussen het Griekse en het christelijke denken? Hoe verbindt hij zijn autobiografische zoektocht met zijn denken over de wereld? En waarom blijven filosofen, psychologen teruggrijpen op deze vierde-eeuwse denker? Te gast is Paul van Geest De denker die centraal staat is Augustinus

“Ken uzelf” Deze woorden van het orakel van Delphi vormen de kern van de beweging die de Atheense filosoof Socrates inzette. Op welke manier heeft de filosofie na Socrates zich weer afgekeerd van deze beweging van Socrates? Waarom draagt het feit dat hij zelf nooit iets geschreven heeft, juist bij aan zijn status als vader van de westerse filosofie? En waarom dronk hij de gifbeker, terwijl hij zelf vond dat hij de rest van zijn leven in de watten gelegd zou moeten worden? Over deze vragen en nog veel meer, gaan we het de komende drie kwartier hebben. Te gast is Rico Sneller De denker die centraal staat is Socrates

“Als we zouden stoppen met het begeren van wat van onze naaste is, dan zouden we nooit meer doodslaan, overspel plegen, stelen of een valse getuigenis afleggen. Als we het tiende gebod zouden respecteren, zouden de vier die eraan voorafgaan overbodig zijn.” Op deze manier geeft de Frans-Amerikaanse filosoof René Girard aan dat mimetische begeerte de verklaring is voor het feit dat de mensen wel vrede willen, maar dat die er nooit komt. Hoe kan zelfreflectie voorkomen dat we de schuld afwentelen op een zondebok? Hoe houdt religie het zondebokprincipe in stand en kan juist godsdienst het doorbreken? En waarom is het idee van schaarste een economische mythe? Te gast is Guido van Heeswijck De denker die centraal staat is Girard

“De kindertjes, ze horen het niet graag als de aangeboren neiging van de mens tot het ‘kwaad’, tot agressie, destructie en daarmee ook tot wreedheid ter sprake wordt gebracht. God heeft hen immers geschapen naar het evenbeeld van zijn eigen volmaaktheid. Men wil er niet aan herinnerd worden hoe moeilijk het onloochenbare bestaan van het kwaad in overeenstemming is te brengen met Gods almacht en volmaakte goedheid.” Op deze manier stelt Sigmund Freud dat de mens beheerst wordt door duistere driften. Waarom moet je volgens Freud de oorzaak voor wat niet goed gaat in het leven niet buiten jezelf zoeken, maar in jezelf? Waarom stelt hij dat alle seksualiteit perverse wortels heeft? En hoe kan dit duistere denken toch bevrijdend? Te gast is Paul Moyaert De denker die centraal staat is Freud

“De stelling dat elk aspect van ieder gepaard fenomeen onafhankelijk bestaat van het andere, is tegenstrijdig met de natuurlijke realiteit en de menselijke ervaring.” Op deze manier drukt de Nigeriaanse filosoof Sophie Oluwole uit dat we niet moeten denken in binaire opposities, maar in binaire complementariteit. Waarom is Orunmila, "de Afrikaanse Socrates", zo belangrijk in Oluwole’s denken? Op welke manier komen orale traditie en kritische reflectie samen in de filosofie van Ifa? En eigenlijk überhaupt wel spreken van de Afrikaanse filosofie? Te gast is Louise Müller De denker die centraal staat is Oluwole

“Alleen de regels die aanvaard (zouden kunnen) worden door alle betrokkenen als deelnemer aan een open en vrij debat, kunnen geldigheid claimen.” Op deze manier drukt de hedendaagse filosoof Jürgen Habermas uit dat het door middel van het deliberatieve gesprek, mogelijk is om tot universele waarden te komen in politiek, ethiek en recht. Waarom pleit Habermas voor grondwetspattriotisme? Hoe ziet hij dat de systeemwereld de leefwereld koloniseert? En welke plek heeft religie volgens hem in een postseculiere samenleving? Over deze vragen en nog veel meer, gaan we het de komende drie kwartier hebben. Te gast is Patrick Loobuyck De denker die centraal staat is Habermas

“Realisme is de hoogste vorm van idealisme” Op deze manier stelt Niccolò Machiavelli dat het algemeen belang niets heeft aan tandeloze deugdzaamheid. Waarom was Machiavelli geen Machiavellist? Hoe kan je vrij lijken, maar niet werkelijk vrij zijn. En hoe kan een individueel streven naar roem het algemeen belang dienen? Te gast is Tinneke Beeckman De denker die centraal staat is Machiavelli

“Het hele bestaan van de wilde is publiek, geregeerd door de wetten van zijn stam. Beschaving is het proces om de mens van mensen te bevrijden.” Op deze manier drukte de Russische-Amerikaanse filosoof en schrijver Ayn Rand uit dat de mens zichzelf moet verwezenlijken, zonder rekening te houden met anderen. Wat is Rands rationele selfishness? Op welke manier kun je Hannah Arendt herkennen in haar werk? En hoe kan het dat zij zo’n grote impact heeft op de Amerikaanse politiek, tot op de dag van vandaag? Te gast is Hans Achterhuis De denker die centraal staat is Rand

“De poëtische taal is de plaats waar het genot niet via de sociale code plaatsvindt” Op deze manier geeft de hedendaags filosoof Julia Kristeva aandacht aan datgene wat aan de taal voorafgaat. Wat kan de filosofie leren van de poëzie? Wat is de chora, en waarom is deze zowel walgelijk en aantrekkelijk? En waarin zit de revolutionaire kracht van de poëtische taal? Te gast: Ruud Welten De denker die centraal staat: Kristeva

"De mens wordt vrij geboren en overal ligt hij in ketenen." Met deze woorden begint Jean-Jacques Rousseau zijn zoektocht naar hoe de mens onderdeel kan zijn van een samenleving én toch vrij kan zijn. Hoe dacht Rousseau over vrijheid? Waarin verschilt de algemene wil van de wil van de meerderheid en onder welke voorwaarden kunnen we de algemene wil vinden? En hoe zou onze democratie scoren langs Rousseaus meetlat voor volkssoevereiniteit? Te gast is Annelien de Dijn De denker die centraal staat is Rousseau

“Een oorzaak van iets is onzin, of het nu bestaat of niet. Iets dat bestaat heeft geen oorzaak nodig, iets dat niet bestaat ook niet.” Op deze manier geeft de 2e eeuwse Indiaase filosoof Nāgārjuna aan dat er geen ontologie mogelijk is. Waarom kan je volgens Nāgārjuna geen logische stellingen over de werkelijkheid formuleren? Op welke manier is zijn filosofie een antwoord op het woekerende denken? En welke overeenkomsten zijn er tussen het denken van Nāgārjuna en de fenomenologie en het existentialisme? Te gast is Erik Hoogcarspel De denker die centraal staat is Nāgārjuna

“Toen ik de filosofie verworven en begrepen had, wist ik dat de filosofie ook niet kon voldoen aan mijn doelstelling om de waarheid op het spoor te komen.” Op deze manier beschrijft de 11e eeuwse filosoof Ghazali de grenzen van wetenschap en rationaliteit. In welk opzichte was Ghazali in zijn denken David Hume 7 eeuwen vooruit? Waarom wordt hij ten onrechte verantwoordelijk gehouden voor de radicale islam? En hoe komt hij uiteindelijk via de filosofie bij de mystiek uit? Te gast is Gerko Tempelman De denker die centraal staat is Al Ghazali

Podcast Filosofie  Centre Erasme         16 SEP 2021Denker: Slavoj Žižek (° Ljubljana, 21 maart 1949) Gast:  Marc de Kesel (bijzonder hoogleraar Theologie, mystiek en moderniteit (Univ Nijmegen) Podcast inleiding: “Ideologie is precies hierom sterk, omdat het niet langer als ideologie wordt ervaren.” Op deze manier drukt de hedendaagse filosoof Slavoj Žižek uit dat ideologiekritiek zich ook altijd moeten richten op de ideologie van waaruit zij zelf voortkomt.  Welke rol speelt de negatie die zichzelf ondermijnt, in het denken van Žižek? Waarom betrekt hij film en populaire cultuur in zijn werk? En als je alles ontkent, waar kom je dan uiteindelijk op uit? Te gast is Marc de Kesel      Presentator: Allard Amelink (AA)             Sidekick Judith Zweistra (SK)De denker die centraal staat is Žižek.---------------Een hedendaags Sloveens filosoof, promoveerde op Hegel.Een flamboyante persoonlijkheid, een soort superster in de filosofie, te gast in zowat alle grote universiteiten van de wereld, met bijnamen als "El