Podkast Powszechny

W trzecim odcinku podkastu „Conrad na fali" rozmawiamy o chłopskości i ludowości – jej śladach obecnych w naszym współczesnym pejzażu kulturowym. Będzie także o wstydzie związanym z pochodzeniem z ludowej klasy społecznej, uchodzącej powszechnie za niższą oraz o możliwościach zaistnienia bardziej otwartego i egalitarnego społeczeństwa. Być może kiedyś deklaracja „jestem ze wsi" nie będzie wiązała się z koniecznością przepracowania swojego bagażu kulturowego, jak uczynił to w swoim głośnym „Powrocie do Reims" Didier Eribon.

[CONRAD FESTIVAL: NATURA PRZYSZŁOŚCI] Z Katarzyną Kalwat, reżyserką teatralną, której sceniczna wersja „Powrotu do Reims" Didiera Eribona została znakomicie przyjęta zarówno przez krytykę, jak i publiczność, rozmawiamy o normalności jako źródle cierpień. Jak opowiada o tym sztuka? Jak o problemach wynikających z istnienia opresyjnych hierarchii i narzędzi dominacji mówi teatr? I jak wyglądałaby sfera społeczna bez normalności? Rozmawia Grzegorz Jankowicz, dyrektor programowy Festiwalu Conrada.

W twórczości piętnastowiecznego malarza włoskiego Carla Crivellego wielokrotnie powracał enigmatyczny atrybut w postaci ogórka – głównie w przedstawieniach Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W sztuce średniowiecznej i renesansowej najczęściej „owocowymi” atrybutami Madonny i Dzieciątka bywało jabłko (aluzja do grzechu pierworodnego), gruszka (symbolizująca słodycz miłości), lub winogrona (odnoszące się do eucharystycznego wina). Tymczasem znaczenie ogórka pozostaje niejasne, a badacze proponują bardzo różne jego interpretacje: od symbolu grzechu i odkupienia, poprzez osobisty znak artysty, aż do odniesień seksualnych związanych z tajemnicą Wcielenia.

Olga Drenda, pisarka i etnolożka: „Bardzo bliskie mi jest fotografowanie pozornie mało interesujących miejsc, takich jak stacja benzynowa, centrum logistyczne, przystanek autobusowy i tak dalej (dziś śniły mi się wiaty…). To uruchamia we mnie wysiłek obserwatorki. Sprawia, że nie tylko idę czy jadę autobusem, bo muszę, ale chcę też zauważyć na czym polega i jak wygląda przestrzeń wokół mnie, dlaczego ten sklep ma taki szyld, a nie inny, dlaczego takie wzięcie ma chemia z Niemiec…”

Joanna Gierak-Onoszko: "Kanadyjskie szkoły z internatem to nie były izolowane przypadki, to nie były pojedyncze akty przemocy wobec dzieci. To był system zaprojektowany, by, jak mówili jego twórcy, zabić Indianina w dziecku. Dzisiaj o tych, którzy przez nie przeszli nie mówi się w Kanadzie absolwenci, lecz ocaleńcy".

Karolina Kuszyk, autorka książki „Poniemieckie”: „Opowieść o poniemieckim nie jest łatwa, ale żeby coś oswoić, musimy to poznać. Z całym dobrodziejstwem inwentarza. Inaczej z jednowymiarowego wymazywania całej historii Ziem Odzyskanych wpadamy w równie jednowymiarowe biadolenie, jak to Polak przyszedł i zmarnował to, co zostawili Niemcy”.

Grzegorz Kasdepke: „Mam 22 lata, pracuję w »Świerszczyku« i moja dziewczyna mi mówi, że będziemy mieli dziecko. I to jest gigantyczny punkt zwrotny. Jeśli teraz państwo słyszą w moim głosie uśmiech, to jest to uśmiech, który przyszedł do mnie po latach. Bo wtedy byłem przerażony”.

Agnieszka Glińska, reżyserka i aktorka: „Jak to jest – być sama ze sobą? I mieć jakiś taki wstrząsający komfort, że pomiędzy próbami mam czas, nie muszę nigdzie biec ani nic robić, ani pędzić na żadne zebranie do szkoły, ani gotować obiadu, ani nikogo wozić na żadne dodatkowe zajęcia…? Gdy mi się to pierwszy raz niedawno zdarzyło, to pomyślałam sobie, że tak pracują faceci”.

Jak radzić sobie w rzeczywistości dotkniętej pandemią i kryzysem klimatycznym oraz jak przepracować żałobę po świecie, który znika na naszych oczach? Gościnią drugiego odcinka podkastu „Conrad na fali” jest pisarka i reporterka Katarzyna Boni. Z autorką książek „Ganbare. Warsztaty umierania” i „Auroville. Miasto z marzeń” rozmawiają Aleksandra Wojtaszek i Michał Sowiński. Dyskusji patronuje indyjska pisarka i działaczka społeczna Arundhati Roy – bohaterka drugiego spotkania z cyklu „Natura przyszłości”.

Dlaczego niektóre późnośredniowieczne przedstawienia ukazują Marię Magdalenę jako porośniętą włosami na całym ciele? Czy w średniowieczu preferowano blondynki? Jakie było znaczenie rozpuszczonych włosów? Oraz czy kobiety wówczas się depilowały? Opowiada Magdalena Łanuszka.

Maciej Grzenkowicz, reporter: “Tycipaństwa i mikronacje możemy czytać jak książkę, oglądać jak film. One też uczą nas nowej perspektywy i zmuszają do zastanowienia: czym jest państwo? Czym jest wolność?”

Zapraszamy dziś w muzyczną podróż: opowiemy o fenomenie tang hebrajskich tworzonych w Warszawie w latach 30. i przeznaczonych na eksport do Palestyny. O tym, jak wraz z polskimi Żydami do Tel Awiwu przybyło zamiłowanie do kultury, kawiarni i dansingów, opowiada Olga Avigail Mieleszczuk – wokalistka, badaczka muzyki polsko-żydowskiej. Posłuchamy też tang – przedwojennych, lecz we współczesnych aranżacjach. Zaprasza Karolina Przewrocka-Aderet.

Katolicy w Polsce wracają – przynajmniej na chwilę – do funkcjonowania bez sanitarnych obostrzeń po ponad roku duszpasterstwa online. A także roku wstrząsów: z kolejnymi wychodzącymi na jaw przypadkami molestowania i karami dla biskupów. Co się zmieniło? Czego wspólnoty wiernych się nauczyły? Kto w Kościele zyska, a kto straci na pandemii? I czy nowe doświadczenie zmieni Kościół na lepsze? Z Piotrem Sikorą, autorem raportu pt. „Nowy zasięg Kościoła”, rozmawia Michał Kuźmiński

Nieprzyzwoite dekoracje na kartach Biblii? Oto jeden z najwspanialszych późnośredniowiecznych rękopisów, który zawiera dość erotyczne przedstawienia panien łaziebnych z Wacławem IV Luksemburskim. Jakie legendy związane są z tym władcą? Jaka była rola panien łaziebnych? I wreszcie: czy średniowiecze było epoką brudu?

Dariusz Popiela, kajakarz, medalista mistrzostw świata: „W miejscu, w którym przez lata trenuję, doszło do największej tragedii w historii Nowego Sącza. Bowiem na tych samych wałach, po których zasuwam z kajaczkiem, stały pokolenia sądeckich Żydów, które w sierpniu 1942 roku zostały tam zgromadzone po to, by w bydlęcych wagonach zostać wywiezionymi do obozu zagłady w Bełżcu”.

„Conrad na fali” to nowy podkast towarzyszący całorocznemu cyklowi rozmów z serii „Natura przyszłości”, które przybliżają hasło przewodnie 13. edycji Festiwalu Conrada (18–24 października 2021). Co miesiąc proponujemy dyskusję z wybitnymi pisarzami i pisarkami o ważnych problemach współczesności. W podkaście podejmujemy zarysowane w rozmowie tematy i wraz z zaproszonymi gośćmi i gościniami poszukamy dla nich nowych kontekstów. Pierwszy odcinek opowiada o „nadziei radykalnej” – koncepcji filozoficznej Jonathana Leara, a jego gościnią jest dr hab. Magdalena Barbaruk, kulturoznawczyni naukowo zajmująca się potencjałem literatury w kształtowaniu sposobów życia i „mapowaniu” przestrzeni. Rozmawiają Aleksandra Wojtaszek i Michał Sowiński.

„Ja nie widzę w Polskim Ładzie jakiejkolwiek propozycji na rozwiązanie problemu mieszkaniowego. Co gorsza, myślę, że nie widzą jej nawet ci, którzy ten ład wymyślili”.

Eliza Kącka, pisarka i badaczka literatury: „W ilu na raz rzeczach można być? – tutaj się zaczyna z jednej strony bogactwo, jakaś forma pełni, ale tak człowiek tego doświadcza tylko w pięknych momentach. A w momentach trudnych doświadcza rozkawałkowania na ileś ścigających się ze sobą ról. Ścigających się o przetrwanie, ale takie przetrwanie, w którym jest jeszcze sens i własna norma emocjonalna – żeby być w tym wszystkim naprawdę. To jest wielkie wyzwanie. Z zewnątrz nawet nie widać, jak wielkie”.

Fascynujący obrót spraw w Izraelu: na przekór niedowiarkom centryście Jairowi Lapidowi udało się utworzyć rząd składający się z partii opozycyjnych wobec premiera Benjamina Netanjahu, a głosowanie nad wotum zaufania przewidziano w niedzielę 13 czerwca. Czy rząd składający się z partii prawicowych, centrum, lewicowych oraz islamistycznej partii arabskiej ma jakąkolwiek szansę na przetrwanie? Rozmawiają Karolina Przewrocka-Aderet („Tygodnik Powszechny”) i Ofer Aderet („Haaretz”).

Iwona Chmielewska, ilustratorka: „Matka, nawet gdy nie jest twórczynią, to jest ciągle oceniana, weryfikowane są jej zachowania, które nie spełniają czyichś oczekiwań. No ale trudno. Jest takie pojęcie: »wystarczająco dobra matka« - i to mi się podoba. Po prostu robiłam wszystko najlepiej, jak umiałam. Dawałam z siebie tyle, ile miałam do dania. I więcej nie mogłam. I już.”