Podkast Powszechny

Czy tylko nieszczęśliwe rodziny stanowią atrakcyjny literacko temat? A może to właśnie opowieści o szczęśliwych rodzinach mogłyby zmienić nasz sposób postrzegania relacji z najbliższymi? W szóstym odcinku cyklu „Conrad na fali” o rodzinie jako o jednym z najważniejszych tematów literatury rozmawiamy z prozaikiem i krytykiem literackim Maciejem Miłkowskim.

Mikołaj Łoziński, pisarz: „Moje doświadczenie było takie, że wszystko idzie w dobrą stronę: jak miałem 9 lat, skończył się komunizm, potem Polska weszła do NATO i UE. A za świadomego życia moich dzieci jest odwrotnie, choć są dopiero 10 lat na tym świecie: Brexit, Trump, w Polsce – wiadomo, a teraz jeszcze pandemia. Takie jest ich doświadczenie”.

Po co człowiekowi sen? Co pozostawiła po sobie woda na Marsie? I czy da się naukowo badać miłość od pierwszego wejrzenia? Na przegląd wydarzeń naukowych miesiąca zaprasza Łukasz Lamża.

„Widzę ludzi niezwiązanych z kościołem, którzy pomagają uchodźcom na polsko-białoruskiej granicy. I zastanawiam się: gdzie jest młodzież oazowa, KSM-y? Gdzie są ci, którzy mają walkę o wartości wpisaną w nazwę: Wojownicy Maryi, Rycerze Chrystusa? Gdzie jest wasze męstwo? – mówi ks. Piotr Żelazko, wikariusz patriarchalny dla katolików języka hebrajskiego w Izraelu. – Widzę ludzi, którym ta sytuacja odbiera resztki wiary w Kościół. Do licha, ruszcie na tę granicę i zróbcie coś!”. Czy w obliczu kryzysu migracyjnego i humanitarnego na polsko-białoruskiej granicy Kościół katolicki naprawdę nie może zrobić więcej? - pyta w tym odcinku „Opowieści z Izraela” Karolina Przewrocka-Aderet. Przygląda się też działaniom Kościoła w Izraelu: również dotkniętym kryzysem migracyjnym, a jednocześnie pozostającym w trwałym konflikcie, na którego granicach wybudowano mury i zasieki.

Marek Szymaniak, reporter: „Warszawa osiągnęła około 160% średniej unijnej, jeśli chodzi o wskaźnik bogactwa. W tym samym czasie Mazowsze ma ledwo ponad 60%, a są województwa, które dopiero niedawno przekroczyły 50%. Opowieść o polskim sukcesie nie wszędzie wybrzmiała tak samo. Polskie małe miasta są w niej drugą stroną medalu”.

Morawy to kraina historyczna zajmująca wschodnią i południową część dzisiejszej Republiki Czeskiej. W XII wieku Znojmo na południowych Morawach było siedzibą księcia z dynastii Przemyślidów – Konrad II Znojemski, z okazji swojego ślubu z Marią Serbską w 1134 roku ufundował malowidła w rotundzie, które zachowały się do dziś, a które przedstawiają m.in. władców z dynastii Przemyślidów. Tymczasem ich córka Helena została żoną Piasta – księcia Kazimierza Sprawiedliwego – i za jej czasów na dworze w Wiślicy prawdopodobnie powstał nasz rodzimy romans rycerski, czyli „Historia o Walgierzu i Helgundzie” zawierająca śmiałe motywy erotyczne.

W świetle diagnoz wielu filozofek i filozofów, nie ma już miejsca na naiwną wiarę w naprawę świata, przywrócenie mu dawnej, przyjaznej człowiekowi formy. Jakie konsekwencje filozoficzne, społeczne i polityczne wiążą się ze zmierzchem epoki człowieka? Opowiada dr Michał Pospiszyl, filozof i socjolog.

Wioletta Grzegorzewska, pisarka: „Schronisko jest obozem przejściowym dla prześladowanych – doświadczających ukrytej, silnej przemocy psychicznej i fizycznej. A że tutaj rotacja kobiet jest duża, to nasłuchałam się, zobaczyłam coś, czego nie widać na pierwszy rzut oka, jak patrzysz na ładne osiedle. Tutaj może trafić każdy – czy jesteś pisarką, jak ja, czy byłą dyrektorką czy np., jak moja szefowa, adwokatką. Ona przez 20 lat walczyła z przemocą domową, aż przyszła tu w nocy z dzieckiem.

Bartosz Rumieńczyk, reporter: "Unia Europejska od 2016 roku nie zmieniła swojej polityki migracyjnej. Stoimy w miejscu. Zamiast pracować nad nowymi rozwiązaniami, tworzyć lepsze procedury, dyskutować o systemie relokacji i otwarciu legalnych kanałów migracji, my nadal spieramy się o to kto jest uchodźcą i jakie zdjęcia miał w telefonie. Absurd".

Urządzenie, które pozwala 70-latkowi przemieszczać się jak 20-latek, analiza skośności chińskich dachów, kryształy elektronowe i życie oraz śmierć pewnego mamuta. Na przegląd wydarzeń naukowych miesiąca zaprasza Łukasz Lamża.

400 lat temu pod Chocimiem połączone siły polskie i kozackie udowodniły, że Imperium Osmańskie da się powstrzymać. O tym tryumfie mówiono na wszystkich dworach Europy. Mogło się też wtedy wydawać, że to krok bliżej do Rzeczypospolitej Trojga Narodów. Czy historia musiała się potoczyć inaczej? A także – jak walczyła husaria, ile wiemy o Kozakach i co oznaczało „przedmurze chrześcijaństwa”?

Zygmunt Konieczny, kompozytor: „Gdy pytam kogoś, dlaczego śpiewa piosenki po angielsku, a on odpowiada, że ma zamiar robić karierę na Zachodzie, ręce mi opadają. Teoretycznie ma rację, bo może zrobi karierę światową, ale w sensie czystego myślenia o sztuce – nie jest to dla mnie szlachetne podejście do zawodu”.

Paweł Pieniążek, korespondent “TP” z Afganistanu: “Młodzi Afgańczycy nie pamiętają lat 90., często nie widzieli taliba na oczy. Dziś powtarzają, że ich marzenia zostały rozbite w pył, że nie mają już przyszłości. Ale dla części społeczeństwa kluczową wartością jest bezpieczeństwo, nawet za cenę wolności. W kraju, w którym od ponad 40 lat trwa wojna, każda chwila wytchnienia jest witana z ogromnym entuzjazmem”.

Pojęcie to ukuł pisarz i aktywista Mark Gevisser. „Różowa granica” wyznacza nowy front walki o prawa człowieka. O tym, gdzie, i dlaczego akurat tam, przebiega ona w Polsce, jak możemy się przyczynić do poprawy sytuacji osób LGBTQ+ w naszym kraju i jak mądrze budować inkluzywne społeczeństwo, rozmawiamy z aktywistką Magdą Dropek.

Agnieszka Duczmal, dyrygentka: "Jako kobieta cały czas zmagałam się z tym, że zawsze widziano we mnie młodą i dobrze zapowiadającą się. Kiedy skończyłam 60 lat, postanowiłam zrobić koncert urodzinowy, żeby pokazać i powiedzieć głośno, że mam już 60 lat i już nie jestem młodą, dobrze zapowiadającą się dyrygentką".

Elżbieta Węgierska, zwana także Elżbietą z Turyngii, to bardzo ważna święta Środkowej Europy: urodziła się w 1207 roku jako córka króla Węgier Andrzeja II, i została żoną Ludwika landgrafa Turyngii. Elżbieta słynęła z pobożności i z pasją oddawała się działalności dobroczynnej; zmarła w wieku 24 lat, zarażając się od chorych, których pielęgnowała. Dlaczego elementem jej legendy jest przedstawienie krucyfiksu w łóżku i kim był złowieszczy Konrad z Marburga biczujący Elżbietę?

Jak zmienia się klimat dzisiaj, pod wpływem działalności człowieka, a jak zmieniał się sześćdziesiąt pięć milionów lat temu, po uderzeniu asteroidy? Jak zaufać sztucznej inteligencji i o której godzinie w nocy drzewa najszybciej rosną? Na przegląd wydarzeń naukowych zaprasza Łukasz Lamża.

Ofer Aderet, „Haaretz”: Nie spotkałem się w Izraelu z antypolonizmem rozumianym jako nienawiść przeciw narodowi polskiemu. Spotkałem się z konkretnymi uczuciami pojedynczych osób, z ludźmi, którzy czują wściekłość z powodu indywidualnej krzywdy zadanej w przeszłości – a więc ze zjawiskiem, które występuje punktowo. Oczywiście, że są też wypowiedzi skrajne, szczególnie w internecie - trzeba jednak pamiętać, że to nie ma pełnego przełożenia na to, co myśli się o Polsce w Izraelu. Poza tym znam wielu Izraelczyków, którzy w ostatnich latach zakochali się w Polsce. Do momentu wybuchu pandemii samoloty były dosłownie zapchane, a wielu moich rodaków leciało do Polski, by potem relacjonować: jak tam fajnie, odkryliśmy polską kuchnię, polską przyrodę, zrobiliśmy świetne zakupy! A więc zamiast o antypolonizmie – mówmy o filopolonizmie, który w ostatnich latach jest tu zjawiskiem.

Zenon Kruczyński, pisarz i aktywista, były myśliwy: „To nie był przypadek. Nie. Były tam dwie sarny, na które nagle, gdzieś z żyta, wypadły dwa psy. Zaczęły te sarny gonić. Złożyłem się, strzeliłem do jednego z psów i go bardzo ciężko zraniłem. Ten pies później umarł. To było wydarzenie, o które zapytałaś, które zmienia. Zwrot”.

Barbara Sadurska, pisarka i prawniczka: „To jest nawet pięknie powiedziane: »siedź w kącie, a znajdą cię« albo »ustąp«. To »ustąp« pamiętam bardzo wyraźnie: »ustąp starszemu, bo starszy«, »ustąp młodszemu, bo młodszy«, »ustąp głupszemu, bo sobie nie poradzi«, »ustąp mądrzejszemu, bo to jest jego miejsce«… To »ustąp« jest we mnie cały czas”.