De Mediacast

Terwijl de verkiezingsuitslag nog niet vaststaat, schiet men in Den Haag al in de ‘formatiestand’. De leiders van de grootste partijen rond het midden hebben beloofd snel en constructief te gaan samenwerken.  Toch denkt politiek verslaggever Martine Wolzak (Het Financieele Dagblad) dat juist die snelheid met deze versnipperde uitslag, lastig is. Zal het lukken om vóór Kerst een nieuwe regering te vormen? 'Ik denk dat dit erg optimistisch is.' Vanwege de verkiezingen is er vandaag een ander mediaforum dan normaal met aan tafel: Janka Stoker, Martine Wolzak en Armen Hakverdian.

Het is verkiezingsdag in Nederland, maar in België verwonderen ze zich over de gang van zaken bij hun buren. Nederland heeft een 'triple AAA rating' en economisch gaat het voor de wind, maar we klagen steen en been. 'Ontevreden in het Hof van Eden', kopt de krant de Standaard. Volgens Jan Slagter (Omroep MAX) moeten we ons inderdaad realiseren dat het ook heel goed gaat. Frida Boeke (Financieel Dagblad) vindt dat het niet met iedereen in Nederland goed gaat. “Macro-economisch gaat het misschien goed, maar bij wie komt die welvaart terecht?’ De cijfers in de Belgische media vertellen volgens haar niet het hele verhaal. 

Verslaggevers hebben het nog nooit zo druk gezien bij aanvang van een rechtszaak. Tientallen journalisten uit Nederland en België en ook veel fans stonden Marco Borsato op te wachten. Door sommige media wordt het zelfs het 'showbizzproces van de eeuw' genoemd. Dat geeft Henrike van Gelder, hoofdredacteur van KidsWeek een beetje een vieze smaak. "Alsof het iets leuks is, entertainment, terwijl het een hele serieuze zaak is." Sjirk Kuijper, journalist bij het Nederlands Dagblad, hoopt vooral dat journalisten het oordeel overlaten aan de rechter. "Gelukkig hebben we nog professionele rechtbankverslaggevers." 

Onder AI-beelden van Frans Timmermans op Facebook verschijnen tientallen doodswensen. Makers van die beelden: twee Kamerleden van de PVV. GroenLinks-PvdA heeft aangifte gedaan en PPV-leider Wilders heeft excuses gemaakt. Volgens NRC-journalist Hugo Logtenberg is het maar de vraag of Wilders nu excuses maakt omdat hij het echt te ver vond gaan of omdat het niet goed is voor zijn campagne. Maar los daarvan vindt Logtenberg vooral dat het ongekend is wat er nu is gebeurd en moet het wat hem betreft nu acuut stoppen. "We hebben het over het hoogste politieke orgaan in ons land, waar Tweede Kamerleden andere leden zitten te bestoken, met de slechtste intenties." Volgens journalist en AI-deskundige Laurens Vreekamp gaan we dit soort gedeelde AI-beelden nog veel vaker zien. "Het is zo laagdrempelig om te maken." Vreekamp schreef onlangs in een artikel dat de journalistiek zich laat kapen door 'techbro's en fascisten'. Daarin schreef hij hoe computerwetenschapper Prof. Dr. Dagmar Monett spreekt van ‘degeneratieve

Aan tafel zitten Nikki van der Naald, Anna Dijkman en Spraakmaker Lotte Prins. Het debat op SBS6 was de eerste keer dat er gedebatteerd kon worden met PVV-leider Geert Wilders. Hij werd hard aangevallen door de andere lijsttrekkers. 'Hij heeft zich even teruggetrokken en het RTL-debat gemist omdat hij zich onveilig voelde. Dat heeft zich niet goed gedaan', stelt Anna Dijkman (journalist Financiële Dagblad). Wilders zelf zag het 'stekelige' debat als een drie-tegen-een, waarbij hij zich hard moest verdedigen tegenover de andere lijsttrekkers van CDA, VVD en GL-PvdA. Gaat hem dat parten spelen, of is dat juist goed voor hem? 'Hij was misschien niet op zijn scherpst, toch denk ik niet dat dit debat hem slecht doet', zegt Niki van der Naald (adjunct-hoofdredacteur van De Gelderlander). 'Hij heeft zijn one-liners kunnen noemen waar mensen op inspringen.'

Aan tafel zitten Rennie Rijpsma, Haroon Ali en Spraakmaker David Hamers. Henri Bontenbal gaf bij Nieuwsuur aan dat hij vindt dat scholen vrijheid moeten hebben in hun onderwijs, zoals beschreven in Artikel 23 van de Grondwet. Daarbij vond de CDA-leider het niet erg als dat ten koste zou gaan van het recht van gelijkheid, omdat leerlingen ook kunnen vertrekken bij een reformatorische of islamitische school. Die uitspraken hebben een mediastorm opgeleverd en Bontenbal heeft inmiddels sorry gezegd. Zijn mogelijke premierschap maakt dat hij beter had moeten "aanvoelen" hoe dit onderwerp over zou komen, meent Rennie Rijpma, hoofdredacteur van het AD. "Politiek moet voor mensen opkomen die in de knel zitten en het moeilijk hebben." Volgens journalist Haroon Ali "verplaatst" Bontenbal zich niet in de leerlingen waarover hij het heeft. "Dat hij Artikel 1 van de Grondwet gelijkstelt aan Artikel 23 is zorgelijk."

Met nog een week te gaan tot de verkiezingen, bevinden de lijsttrekkers zich in de 'hete fase.' Daarbij is er veel aandacht voor de zogenoemde zwevende kiezer. Een recordaantal mensen weet namelijk nog niet zeker op welke partij hun stem kan rekenen, blijkt uit de verschillende peilingen. De PVV wordt door veel partijen uitgesloten, waardoor er op rechts nog heel wat kan veranderen, zegt Floor Bremer, politiek commentator bij RTL Nieuws. Wilders deed ook niet mee aan eerdere debatten, maar daar komt nu verandering in. "Nu hij wel weer naast die partijen staat, is het interessant om te zien hoe hij zich opstelt en tegenover elkaar", zegt Bremer. "Komt er nog een premierstrijd? Of blijft Wilders de grootste? Dat kan nog wel een wending geven aan deze campagne. Wie is premierwaardig? Wie houdt stand tegen Wilders?" vraagt Nynke de Zoeten, politiek verslaggever bij Nieuwsuur, zich af. 

In de aanloop naar de verkiezingen zijn de lijsttrekkers niet van de buis en uit de kranten te slaan. De feitelijkheid van hun uitspraken roept ook steeds meer vraagtekens op. Zo zat VVD-leider Yeşilgöz bij 'Pauw & De Wit', waar ze sprak over de hypotheekrenteaftrek. "Ik vond het vermoeiend", reageert programmamaker Nadia Moussaid. Yeşilgöz ging volgens Moussaid niet in op wat haar werd voorgeschoteld, maar bleef ze haar "verhaal afdraaien op een hoog tempo." Journalist Frénk van der Linden vindt dat er een "overdosis" is aan gesprekken met lijsstrekkers. "Het doet geen recht aan de complexiteit van de dossiers, maar ook niet aan de mensen zelf. We worden slecht bediend." 

Een week voor de verkiezingen is de laatste fase van de campagne aangebroken. De vorige keer leerde ons dat er op het allerlaatste moment nog van alles kan veranderen. Dat is ook deze keer het geval, ziet Wendelmoet Boersema (hoofdredacteur Trouw). 'De grilligheid van de uitslag maakt het spannend', aldus Boersema. 'Partijen die jarenlang een vaste basis hadden worden betwist. En nieuwe partijen kraaien al victorie.' Volgens Wim Voermans (hoogleraar staatsrecht) moet het spannendste deel van de campagne nog komen, namelijk de debatten met PVV-leider Geert Wilders. 'De verhitting komt door het gesprek met Wilders, wat ergens in de aankomende tijd nog plaats zal vinden.'

Aan tafel zitten Carmen Fernald, Elger van der Wel en Spraakmaker Bero Beyer. Eveline van Rijswijk van het Taalteam sluit het Mediaforum af. Het gaat goed met Rob Jetten. D66 stijgt in de peilingen en Jetten zelf is overal op televisie te zien. Carmen Fernald (NTR) ziet dat de D66-lijsttrekker een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt. ‘Nog niet zo lang geleden vonden we hem een robot,’ zegt Carmen. Elger van der Wel denkt dat het benadrukken dat het goed gaat in de peilingen, een versterkend effect heeft. ‘Als het goed gaat, gaat het beter — maar het werkt ook andersom,’ zegt de podcastmaker. ‘Over de VVD wordt gevraagd: waarom gaat het zo slecht in de peilingen? Dat motiveert mensen misschien juist om naar een andere partij te gaan kijken.’ 

Aan tafel zitten Sarah Sylbing, Freeks Staps en Spraakmaker Jelle Postma. Journalisten werd dinsdag de toegang ontzegd tot een vergadering over de mogelijke komst van een azc in Uithoorn. Burgemeester Pieter Heiliegers (VVD) wilde ‘geen relschoppers, geen journalisten’ toelaten om het democratisch proces te beschermen. Freek Staps van het ANP reageert verbolgen op dat besluit. ‘Er is een manier bedacht om relschoppers en journalisten uit elkaar te houden. Dat is de perskaart.’ Volgens Staps komt het democratisch proces juist in gevaar als raadsvergaderingen niet meer transparant zijn en journalisten buiten de deur worden gehouden. ‘Die journalist staat daar niet voor zichzelf, ze doen verslag om mensen in Nederland van informatie te voorzien.’

Na een kleine week afwezigheid heeft PVV-leider Geert Wilders bekend gemaakt weer mee te doen aan de campagne. Eerder zegde hij debatten af omdat hij zich na een terreurdreiging niet langer veilig voelde. 'Dit was het moment waar iedereen wel op wachtte', zegt politiek verslaggever Hans van Soest in het Mediaforum. 'Wilders heeft de media ook gewoon nodig.' De deelname van Wilders aan debatten bij de NOS en SBS zullen volgens Pim van den Dool (chef politiek NRC) een flinke stempel op het verloop gaan drukken. 'Hij zet wel altijd de toon met persoonlijke aanvallen. Je kan dus verwachten dat het er weer wat ruiger aan toe zal gaan.'  Ook hebben we het in dit politiek forum over het woord dat de afgelopen week veel aandacht kreeg, Paling Populisme.  Verder is Nieuwsuur begonnen begonnen met de één op één gesprekken met lijsttrekkers. Het spits werd afgebeten door Joost Eerdmans van JA21. Hoe ging dat?

Er is vreugde over de vrijlating van de Palestijnse en Israëlische gijzelaars; is een vrede in Gaza dan echt aanstaande? Maar aan de andere kant is er nog altijd het leed onder de Gazanen. Hoe ga je hier in de verslaggeving mee om? 'Het is een worsteling waar je als media mee zit', omschrijft Sofyan El Bouchtili (onderzoeksjournalist bij Investico) het. 'Wat ik positief vind, is dat het leed van Palestijnse en Israëlische gijzelaars niet tegenover elkaar wordt gezet, maar dat hun lot verbonden is.' Ook Arjen Fortuin (journalist bij NRC) ziet de dilemma's in de media. 'De vrijlating van de gijzelaars en gevangenen is belangrijk. Het is haast onvermijdelijk als je het goed wil laten zien, de genocide even uit beeld verdwijnt', aldus Fortuin. 'Dat is altijd naar en tragisch. Aan de andere kant hoop ik dat we dit niet zien als een afsluiting van het verhaal, maar verder kijken naar het bredere plaatje.' 

Met iets meer dan twee weken tot de verkiezingen is het vanaf nu erop of eronder voor de lijsttrekkers. Gisteravond vond het eerste grote tv-debat plaats, bij RTL. Grote afwezige: PVV-leider Wilders. Die was er om veiligheidsredenen niet bij. RTL heeft hemel en aarde bewogen om Wilders er, op welke manier dan toch ook, bij te krijgen. De PVV-leider wou zelfs niet via een videoverbinding meedoen. Volgens Frida Boeke, schrijver en columnist bij het FD, was dat een bewuste keuze. "Hij staat er goed voor en heeft het misschien niet zo nodig." Paul Römer, oud-radio- en televisie-directeur van Talpa, noemt de reden waarom Wilders niet mee debatteerde de 'olifant in de kamer'. "Het is natuurlijk een schande dat hij bedreigt wordt, maar je voelt dat iedereen denkt: het komt je ook niet zo slecht uit nu." Wilders heeft volgens Römer in een debat meer te verliezen dan te winnen. Het viel Boeke op dat er tijdens het debat nu veel minder aanvallen op de persoon waren. Ze vond de andere sfeer tijdens het debat wel een

Aan tafel zitten Margriet Brandsma, Kefah Allush en Spraakmaker Jet Bussemaker. Frank van Pamelen van het Taalteam sluit het Mediaforum af. Angela Merkel is terug in het politieke debat. De oud-bondskanselier laat zich steeds vaker horen, na jarenlang op de achtergrond te zijn gebleven. Volgens Margriet Brandsma (voormalig correspondent) is het opvallend hoe nadrukkelijk Merkel zich de laatste maanden uitspreekt. 'Toen ze stopte, zei ze: ik meng me niet meer in de politiek, maar sinds Friedrich Merz partijleider is, bekritiseert ze hem voortdurend', zegt Brandsma. En hoewel Merkel nadrukkellijk heeft gezegd dat ze niet beschikbaar is voor de rol als Bondspresident, moet Margriet Brandsma dát nog maar zien. 

Aan tafel zitten Marc Veeningen, Mandy Woelkens en Spraakmaker Ellen Rutten. Laurens Dassen heeft namens zijn partij Volt het geplande klimaatdebat met FvD bij de NOS afgezegd. Volgens Dassen valt er niet te debatteren met een partij die klimaatverandering ontkent en dus gaat Volt niet in gesprek met de FvD. Dat is "onverstandig en onlogisch", vindt Marc Veeningen, hoofdredacteur Nieuws bij Talpa. "Je trekt je nu terug en gaat niet met je grootste vijand in debat." FvD zit nu in de Kamer én doet mee aan de verkiezingen, dus Veeningen is van mening dat dat betekent dat je ook met elkaar in debat moet gaan. "Niet debatteren is niet democratisch." Presentator Mandy Woelkens begrijpt Volt dan weer wel, maar is het wel eens dat het gesprek nu ook "niet gevoerd" wordt. "De feiten worden niet heel nauw genomen. Er zou iemand bij moeten zitten die zegt: dit klopt niet." 

De zorgen groeien bij de VVD, vertellen bronnen onder andere aan RTL Nieuws. Senator Cees van der Sanden stapt op en neemt zijn zetel met zich mee. "De liberale kernwaarden worden losgelaten", hoort Irene de Kruif, politiek verslaggever bij RTL Nieuws, voornamelijk. Kiezers laten ook weten dat er "scherpe kritiek" is op Yeşilgöz en haar leiderschap. "Het komt niet uit de lucht vallen", zegt De Kruif. "Dit geluid heb ik nog niet eerder gehoord.” Politiek commentator Kees Boonman valt hetzelfde op. "Het is een campagnenachtmerrie voor de VVD. Het lijkt alsof niets meer lukt." Boonman meent dat de "rechtse koers" de partij nekt. "Er is bij de VVD het proces van implosie gaande. Het is pijnlijk, maar het vertrek van de leider is evident aanstaande."

Het is vandaag twee jaar geleden dat Hamas hun aanslag pleegde in Israël, waarbij meer dan 1100 mensen gedood werden. Sindsdien is de oorlog in Gaza geëscaleerd. Dat maakt het volgens Clara van de Wiel, adjunct-hoofdredacteur van NRC, "ingewikkeld" om deze dag te herdenken. "7 oktober is ook een open wond voor de Joodse gemeenschap", begrijpt Van der Wiel. "Je moet oog houden voor hoe Israël hiernaar kijkt en hoe dat komt. Het is wel een beetje hetzelfde verhaal elke keer." Volgens journalist Tom Kleijn zijn veel vragen nog onbeantwoord en is er "al zoveel gebeurd" sindsdien. "Ik merk dat veel mensen vinden dat er te weinig aandacht is voor het trauma van de Joodse gemeenschap." 

De Rode Lijn-demonstratie in Amsterdam viel tegelijkertijd met de 7 oktober-herdenking in de Rav Aron Schuster Synagoge in Amsterdam. Dick Schoof was bij de 7 oktober-herdenking aanwezig, niet bij de demonstratie op Museumplein. "Schoof was vooral gekomen om de Joodse gemeenschap een hart onder de riem te steken", zegt journalist Leonard Ornstein. Verder zag Ornstein een "heel bange Joodse gemeenschap" bij de herdenking. Een kilometer verderop zag hij "heel veel mensen die echt mededogen hebben met het lot van de Gazanen, die heel betrokken zijn en willen dat dit conflict uit de wereld gaat" bij de Rode Lijn-demonstratie. "Ik heb nog nooit zoveel mensen bij elkaar zien staan als gisteren die zich voor één doel verzamelden", reageert acteur Eric Corton. Voor Ornstein waren bepaalde leuzen "pijnlijk" om aan te horen. 

De Koning sprak met studenten over de Nederlandse journalistiek en benadrukte het belang van persvrijheid. 'Heel goed dat hij dit doet', concludeert Sander Heijne (hoofdredacteur Vrij Nederland). 'We zijn in een krankzinnig tijdperk aangekomen. Ik ben blij dat we een Koning hebben die dat onderkent, zich uitspreekt voor de journalistiek en daarmee de democratie.' In hoeverre is zo'n interview tussen studenten en Koning Willem-Alexander gescript? 'De Koning zegt natuurlijk nooit zomaar iets', aldus Niki van der Naald (hoofdredacteur De Gelderlander. 'Maar in een tijd tijd dat wereldleiders journalisten aanvallen, is dit wel een verademing.' Aan tafel zitten Sander Heijne, Niki van der Naald en Spraakmaker Jim Jansen. Kiki Schippers van het Taalteam sluit het mediaforum af.